LẠI BÀN VỀ HAI CHỮ DẠY ĐỜI - Nguyên Lạc

       
                            Tác giả Nguyên Lạc

        LẠI BÀN VỀ HAI CHỮ DẠY ĐỜI

                                                Nguyên Lạc

Lời nói đầu

Sau khi đăng bài  "Bàn Về Hai Chữ Dạy Đời" Nguyên Lạc tôi nhận được rất nhiều phản hồi đóng góp của các bạn. Tôi xin ghi ra nguyên văn vài phản hồi tiêu biểu, gợi ý cho tôi viết tiếp bài này để giải thích rõ sự nguy hại từ cách dạy đời "khôn ranh",  "khôn lỏi ", "láu cá vặt" của các ngài phía trước tên mình thường cố tình ghi thêm những chữ khác. Tôi nhớ thầy tôi, Nguyễn Hiến Lê,người nổi tiếng về các sách "Học Làm Người"  phía trước tên cụ không có ghi gì cả

-- Tùng Nguyễn:

"Me-xừ TS Lê Thẩm Dương này nổi tiếng ở ngoài Bắc chuyên dạy, thuyết trình về các vấn đề kinh tế cho sinh viên và các nhà quản lý ở các công ty. Cũng có cái hay nhất định, nhưng ông ta nổi tiếng ở phong cách dạy những thủ đoạn láu cá vặt trong thương trường. Kiểu GS này trước 1975 ở Saigon thì chắc chắn bị sinh viên tẩy chay,không ai thèm dự!"

-- Huỳnh Xuân Tùng:

"Lão Tiến Sĩ đa cấp này chuyên thuyết dụ tri thức trẻ VN theo lối khôn vặt, lừa mị người khác chứ không dạy họ yêu thương, bao dung và đồng cảm nhau. Vì nếu trí thức mà đoàn kết với nhau thì chế độ này có mà... loạn!"

***

Giật mình kinh hãi khi đọc các phản hồi Tùng Nguyễn, Huỳnh Xuân Tùng... Xin nói trước, Nguyên Lạc tôi chỉ để ý tới đoạn: - "dạy những thủ đoạn láu cá vặt trong thương trường" "chuyên thuyết dụ trí thức trẻ VN theo lối khôn vặt, lừa mị người khác" - còn những chuyện khác xin miễn bàn, dành cho dư luận. Nếu thật như bạn Tùng Nguyễn, Huỳnh Xuân Tùng phản hồi thì nguy quá, thậm chí nguy!

-- Tại sao?

-- Tôi sẽ giải thích rõ phần dưới

Trước khi giải thích rõ, xin được liên hệ lại bài "Bàn Về Hai Chữ Dạy Đời" của tôi đã đăng trước để các bạn hiểu rõ thêm về "Bài Học" dạy đời, rút ra từ  câu chuyện Sư tử dạy con đừng tranh luận của TS Thẩm Dương

BÀI HỌC: Người nào đó không xứng làm đối thủ của bạn, tốt nhất đừng tranh luận với những người không có tố chất, chỉ cần mỉm cười rồi rời xa họ, đừng để cho họ cắn bạn..."(sic)TS. Lê Thẩm Dương

Thật ra câu chuyện của ông TS Dương, theo tôi nó được viết lại từ câu chuyện này:

[... Khổng Tử có một cậu học trò rất thích tranh luận. Một hôm, người học trò này đến thăm Khổng Tử thì gặp một người đang đứng ở cổng nhà.

Người khách này ngăn vị học trò  kia lại hỏi: “Nghe nói thầy dạy của ngài là Khổng thánh nhân, như vậy thì học vấn của ngài chắc phải cao lắm. Ngài cho ta hỏi một năm có mấy mùa? Nếu ngài trả lời đúng, ta sẽ dập đầu quỳ lạy ngài, còn nếu trả lời sai thì ngài phải bái lạy ta.”

Vị đệ tử kia suy nghĩ một lát rồi nói: “Xuân, Hạ, Thu, Đông, có bốn mùa!”

Người khách kia cãi lại: “Sai! Có ba mùa!”

Vị đệ tử cảm thấy thực sự là kỳ quái nói: “Rõ ràng là một năm có bốn mùa, sao ngươi lại nói là có ba mùa?”

Đúng lúc hai người tranh luận không thôi thì Khổng Tử đi ra. Vị khách kia hỏi: “Thánh nhân! Xin ngài hãy phân xử, một năm rốt cuộc là có mấy mùa?”

Khổng Tử nhìn vị khách một lượt rồi nói: “Ba mùa!”

Vị khách vô cùng đắc thắng, quay sang cậu học trò của Khổng Tử: ‘Ngươi nghe đã rõ chưa, còn không bái ta một lạy tạ lỗi sao?’. Nói rồi đắc chí cười ha hả đi thẳng.

Cậu học trò thấy hết sức quái lạ, bèn hỏi Khổng Tử: “Thưa thầy! Một năm rõ ràng là có bốn mùa, sao vừa rồi thầy lại nói là có ba mùa?”

Khổng Tử trả lời: “Con không thấy người kia sao? Đó là một con châu chấu biến hóa mà thành. Một năm, châu chấu chỉ sống có ba mùa, xuân, hạ và thu, nó đâu có biết mùa đông? Con tranh luận với nó chẳng phải là không bao giờ có kết thúc sao?”  ...](Quân tử không tranh cãi với kẻ tiểu nhân - Lam Thư - Đại Kỷ Nguyên) [1]

Việc dạy tránh tranh luận tôi đã bàn ở bài trước, ở đây tôi xin đại ý nhắc lại

"Phải có tranh luận, vì bản chất cuộc sống là đa dạng; cái ta biết chưa chắc là cái đúng nhất và cái hay nhất. Do đó, nếu có tinh thần cầu tiến, cần phải tham gia tranh luận để tìm biết đúng sai. Biết sai và nhận sai để sửa mới là điều hay và dũng cảm"

Xã hội phải có tranh luận, với nghĩa thương thảo, tìm hiểu nhau để đúc kết ra cái đúng, cái hay, cái đẹp... thì mới tiến bộ được.

Câu chuyện trên không biết chắc có phải của Khổng Tử không?  Nhưng dù có phải của ông Khổng, các bạn cũng nên nhớ rằng chuyện của ngàn năm trước chưa chắc hay, chưa chắc đúng đối với thời bây giờ và cho tương lai, chúng ta phải "tranh luận" lại. Xin được ghi ra trích đoạn này trong một bài viết của tôi đã đăng trên các web:

[...-- Tại sao chúng ta cứ khăng khăng giữ theo, không chịu xét lại những điều cách đây hơn cả ngàn năm xem có hợp thời bây giờ không? Ví dụ các câu "Xướng ca vô loại", "Nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô" bắt nguồn từ việc Khổng Tử khinh miệt người nữ và truyện" Giả chết để thử vợ" của Trang Tử. Khổng Tử đã từng tàn hại biết bao con hát như Nguyễn Ngọc Ngạn đã viết trong sách "Kỷ niệm sân khấu".

-- "Người biết thì không nói, người nói thì không biết"  (Nam Hoa Kinh -Trang Tử)

Nam Hoa Kinh cách đây hơn 2000 năm rồi, theo tôi có thể có những điều trong đây không còn thích hợp với thời hiện tại nữa. Đơn cử như câu nói "người biết thì không nói, người nói thì không biết". Nếu ta cứ khư khư giữ theo ý nầy thì đất nước nói riêng và nhân loại nói chung sẽ không tiến bộ được. Người biết được, phát minh, phát kiến được những điều hay mà không nói ra thì làm sao người khác, người sau học hỏi. Điều hay này sẽ mai một đi, thật tiếc quá.

Chắc vì ảnh hưởng của các câu nói giống như vầy mà các người Hoa thuờng dấu nghề, không nói cho ai biết, hậu quả đã đưa Trung Hoa thua sút Tây phương...] (Văn nạn và tính chính xác của ngôn ngữ - Nguyên Lạc)[2]

KHÔN RANH, KHÔN LỎI, KHÔN VẶT

Giờ mời các bạn chúng ta cũng tìm hiểu về khôn ranh, khôn lỏi ...

KHÔN RANH - Khôn lỏi  là làm những gì có lợi cho mình trước mắt không kể là người khác có bị thiệt hại hay không, một sự khôn lanh quỷ quyêt ích kỷ. Nó khác với "khôn ngoan" : - Khôn ngoan là làm chuyện có ích mà không hại người, có tình có lý biết người xung quanh hợp đạo đức con người.

Cái khôn ranh chỉ là bản năng sống rình mồi kiếm ăn của các loài thú.

Cái xã hội "tiểu nông", phát triển cực độ của nó là XHCN thường xuất hiện những tính này.

-- Tại sao?

-- Vì "cung" ít hơn "cầu" cho nên người ta mới dùng tất cả mọi thủ đoạn để giành giựt cho riêng mình, cho gia đình mình, cho bè phải mình...

Kinh nghiệm về việc này chắc ai đã cũng biết, cũng kinh qua. Nó đã và đang xảy ra trên Việt Nam

-- Làm sao thoát?

-- Muốn thoát điều này chỉ có tự do, dân chủ: -- Lúc đó xã hội tạo cơ hội, khuyến khích sáng kiến, tranh đua... người dân tự chọn người xứng đáng để điều khiển đất nước, xây dựng xã hội đưa đến việc cung cầu điều hoà hoặc cung vượt hơn cầu như các nước tiên tiến

Sau khi đã hiểu rõ thế nào là khôn ranh, khôn vặt...mời các bạn vào truyện của cụ Sơn Nam để minh họa cho những điều tôi muốn nói

CON RẮN VI VOI

Xin các bạn hiền nhận xét cái "khôn ranh" và "láu cá" của nhân vật Sáu Kiến trong chuyện sau đây của cụ Sơn Nam (Xin phép các vị nào có liên quan đến bản quyền của Sơn Nam cho phép tôi được trích vì lợi ích của đất nước và nhân dân VN)

[...Xìn - Phóc nhờ biện Tống tìm cho kỳ được một con rắn "qúi báu" có vảy nhỏ và mịn giống như miếng da rắn đã thuộc xong làm kiểu. Xìn Phóc đem trọn con rắn ấy về Sài Gòn rồi trở xuống, mang theo khá nhiều tiền.

- Thầy Hai ơi! Con rắn đó... trúng lắm, tốt lắm. Chẳng hay ở xứ này bà con bắt nó dễ dàng không?

Biện Tống cười dòn:

- Loại rắn ri voi, hàng hà sa số. Nó lội dưới sông rạch trong rừng vào tháng ngập nước như vầy.

- Bên Sanh Ca Bo (Singapore), ông chủ tôi muốn đặt mua chừng bốn ngàn miếng da rắn thứ đó, chở gấp về bển, trong vòng hai mươi bữa. Bảo lãnh nổi không? Cứ một miếng da rắn, tôi để cho thầy một đồng xu tiền huê hồng. Lần đầu tiên trong đời, biện Tống mới gặp một trường hợp may mắn như vậy. Từ trăm năm rồi... nghe ông già bà cả nói lại thì rắn ri voi là loại vô dụng. Nó sống dưới nước, mỗi con to bằng bắp tay, cắn không chết ai cả. Mấy tay bợm nhậu chê rắn ri voi, thịt nó ăn không ngon bằng rắn hổ đất. Thỉnh thoảng, nếu bắt được rắn ri voi, mấy tay nhậu ăn tạm hoặc thả nó xuống nước, phóng sanh. Xìn - Phóc quả quyết da rắn rất có giá tại Sanh Ca Bo. Người ta mua nó đem về, thuộc lại làm bóp đầm bán giá cao. Rắn ri voi có vẩy mịn, vảy ấy bám sát vào da, nổi hột sáng ngời: Người Âu châu xem da rắn ri voi là bảo vật, quí gấp mấy lần da bò, da ngựa.

- Ðược không? Một miếng da rắn, tôi chịu hai xu huê hồng! ....

Biện Tống nhận số tiền hơn ngàn đồng - số tiền to tát, thời bấy giờ. Xìn - Phóc xem kỹ lần nữa. Ðứng lắm. Rắn ri voi của miền U Minh đã được các nhà thuộc da ở bên Ăn Lê gọi là"Acrochordusjavanicus" với lời chú thích: serpent - éléphant d’eau douce (rắn voi ở vùng nước ngọt). Ông ta chỉ dạy cho biện Tống về giá cả, cách lột da... Ðâu đó xong xuôi, ông ta nằm nhà, chờ ngày gom góp da rắn, đem về Sanh Ca Bo. Nếu biện Tống giựt tiền thì ông ta sẽ nhờ sự can thiệp của tên cò Lơ Hia.

Hôm sau, biện Tống trở thành nhân vật quan trọng nhứt trong xóm. Bà con bao vây chú ta, để mượn tiền trước. Biện Tống báo tin long trọng: - Xứ người ta có mỏ vàng. Xứ mình có rắn ri voi, quí như vàng. Da rắn này đem về thuộc lại, bán cho ông hoàng bà chúa ở bên Tây.....

Lời giảng giải ấy được đa số tán thành. Họ xin lãnh tiền trước. Biện Tống cho mượn, mỗi người năm đồng để làm sở phí, chừng nào nạp da rắn thì trả thêm. Tuy nhiên, điều kiện nêu ra khá gay go:

- Da rắn bán mắc hay rẻ tùy theo bề ngang. Nếu bề ngang không đủ một tất thì bị loại.

- Da phải lột sạch sẽ, cạo hết mỡ rắn.

- Nếu da bị lủng lổ thì mất giá. Miếng da nào lủng năm lổ thì kể bỏ. ...

...

...Biện Tống  thắc mắc: Mớ rắn của Bảy Ðăng đều nhỏ. Làm sao mà lột được tấm da ba tấc bề ngang? Bảy Ðăng gật gù:

- Chuyện đó bí mật. Muốn am tường thì nên tới nhà Sáu Kiến. Tôi bán cho Sáu Kiến. Thằng cha đó chuyên môn lột da.

Biện Tống đến nhà Sáu Kiến. Hắn đang làm việc trong căn chòi bí mật, sau hè, nài nỉ lắm vợ con hắn mới chỉ rõ địa điểm, Sáu kiến trợn mắt:

- Ủa! Chú biện, làm sao chú biết tôi ở đây?

- Thì vợ con của anh nói.

- Ðồ mắc dịch! Vợ con tôi báo hại tôi...

Vừa nói Sáu Kiến vừa liếc lên trần nhà. Ô hô! Biện Tống ngỡ mình lạc vào một cái hắc điếm trong truyện Tàu, loại hắc điếm làm thịt người mà bán cho thân chủ. Hàng chục con rắn no tròn, bón láng, treo lủng lẳng, đong đưa, như những khúc dồi to tướng. Sáu Kiến nói lẩn thẩn:

- Này chú biện. Chẳng lẽ tôi bắt buộc chú uống máu ăn thề. nếu chuyện này tiết lộ ra, chắc tôi giết chú.

- Sao? Nói gì ghê quá vậy? Giữa anh em mình nào xảy ra chuyện xích mích. Treo mấy con rắn đó lên nóc nhà để làm gì? Sao mà nó lớn quá vậy? Hèn gì mỗi tấm da lột ra ba tấc.

Sáu Kiến đưa ra một cái ống bơm xe máy:

- Ðó! Chú hiểu chưa. Tôi buộc lỗ đít rắn lại rồi thì bơm hơi vô miệng rắn. Con rắn trở thành cái ruột xe máy, căng thẳng, no tròn và chẳng bao giờ nổ. Tôi bơm hoài, bơm mãi rồi vuộc miệng rắn lại, treo tòn ten. Tới nước nào đó, tôi lột da, tấm da rắn bề ngang hai tấc sẽ trở thành ba tấc, nhờ khí... của trời.

Biện Tống cười chua chát:

- Bà con mình sáng chế nhiều kiểu hay quá.

Sáu Kiến nói:

- Cho thằng má chín Xìn - Phóc nó biết một trận. Nếu bị bơm hơi, da rắn phải mỏng. Hễ mỏng thì Tây với đầm xài cái bóp mau rách hoặc sợi dây nịt mau đứt. Tụi nó phải qua đây mua thêm nữa...

Nhưng Sáu Kiến lầm to.

Phen đó, Xìn - Phóc mua mấy ngàn tấm da rắn, trả tiền sòng phẳng, đi biệt tích. Mùa rắn năm sau, bà con lối xóm có lòng mong đợi nhưng hắn không trở lại. Hỏi lý do thì biện Tống không biết. Ðến tết, tình cờ biện Tống ra chợ Ngã Năm gặp ông cò Lơ Hia. Ông cò cho biết:

- À! Cái ông Xìn - Phóc. Ổng gởi thơ cho tôi, chúc mừng năm mới. Ổng nói da rắn ở xứ U Minh mỏng quá, chuyến đó đem về, ổng lổ vốn.

Biện Tống giả bộ ngây thơ:

- Tại sao lỗ vốn?

- Xìn - Phóc nói: khi đem ngâm chất hoá học thì da rắn cũng như giấy hút thuốc, nhiều chỗ bị đứt theo lằn ngang, lằn dài. Thay vì làm được sợi dây nịt cho người lớn thì da nó chỉ dùng làm dây đeo đồng hồ tay. Thay vì làm bóp cho đàn bà thì da nó chỉ dùng làm bóp cho con nít. Mà con nít bên Tây đâu có xách bóp...]

(Con Rắn Ri Voi - 26 Truyện Ngắn Sơn Nam)[3]

LỜI BÀN

Qua truyện trên chúng ta thấy, chỉ vì sự khôn ranh, láu cá vặt của Sáu Kiến mà bà con xử U Minh mất nguồn lợi trời cho như thế nào

Chúng ta biết là người Hoa (không phải là người China bây giờ nhe các bạn, loại người này ra sao thì ai cũng biết rồi, xin miễn bàn) thường có tiếng trong thương trường. Làm ăn buôn bán của họ phát triển vì họ có chữ Tín với nhau. Ở xã hội Tây Phương, Anh, Mỹ Credit (Tín Dụng: Sự tin tưởng) rất quan trọng. Thuê nhà, tiền bảo hiểm, mua xe, mua nhà v.v..đều căn cứ vào credit. Không có credit hoặc credit xấu, bạn hầu như sẽ không thể làm được những điều trên. Nếu có, phải trả một giá rất đắc. Còn nói tới thương mại,  nếu không có credit thì chắc không thể nào. Cho nên, những thủ đoạn láu cá vặt trong thương trường, về lâu về dài chỉ làm hại ta, làm hại cho nên kinh tế nước nhà mà thôi!

Xin được dẫn những dòng này:

[ ... Từ những câu tục ngữ xa xưa: “Khôn ăn người, dại người ăn”, “Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài”, “ông đưa chân giò, bà thò chai rượu”... Đã phản ánh tư tưởng tiểu nông bao gồm những thói quen, tập quán, phong tục, hành vi và thái độ ứng xử của người Việt với phương thức sản xuất nhỏ và những điều kiện sinh hoạt phù hợp với bối cảnh nông nghiệp, nông thôn dẫn đến cách nghĩ của họ cũng hết sức vụn vặt, lẻ tẻ, không có tầm nhìn xa, không có tính chiến lược, thiếu khả năng khái quát tổng hợp.

Thói cục bộ, bản vị địa phương cũng là một đặc điểm tâm lý nổi bật của người Việt xưa: “Một người làm quan cả họ được nhờ”, dẫn đến việc kéo bè kéo cánh, ít giao lưu mở rộng quan hệ nên đã hạn chế rất nhiều đến tầm nhìn cũng như sự phong phú về nhân cách.

Họ chỉ thấy lợi trước mắt, không thấy lợi lâu dài, chỉ thấy lợi ích cá nhân, không thấy lợi ích tập thể. “Bè ai người nấy chống/ Ruộng ai người ấy đắp bờ”. Sống trong một làng quây quần vài chục, nhiều thì trên trăm nóc nhà, nhà ai có việc gì thì chỉ trong một khoảng thời gian rất ngắn, chuyện xảy ra ở đầu làng, cuối làng đã biết.

Văn hóa ứng xử trong xã hội văn minh hội nhập là cả một quãng đường dài cần phải học hỏi, tiếp thu và không ngại phá bỏ những tư tưởng lạc hậu, hẹp hòi, bảo thủ. “Chân thành là sự khôn ngoan cao cấp” – Lời này có lẽ luôn thích hợp...](Theo Dantri)

Và những dòng này:

[... Trong một xã hội thiếu minh bạch, bế tắc và dơ bẩn, thì con người nơi đó chỉ biết học “lóm”, ăn gian nói dối, lúc nào cũng nghĩ đến “đường tắc” cho nhanh, làm việc thì chỉ cần “lách” cho qua giai đoạn, luôn né tránh trách nhiệm và đẩy trách nhiệm sang cho những người khác.  Những con người sống trong xã hội như vậy, luôn chỉ biết tới đâu hay tới đó, lúc nào cũng che giấu, miệng thì luôn ba hoa, nhưng khả năng không có, thường khoe khoang và “tự sướng”, những con người trong xã hội như vậy chính là những kẻ “láu cá vặt”, tự cho mình là thông minh trong một xã hội đảo điên.

Trong khi ở môi trường văn minh, sạch sẽ, sự “thông minh” luôn đi kèm với trách nhiệm...]

(Trần Nhật Phong DLB)

KẾT LUẬN

-- Thủ đoạn khôn ranh, khôn lỏi, láu cá vặt rất nguy hiểm. Không thể nào lừa người mãi được, người ta sẽ tránh xa mình như tránh hủi.

-- Đừng vì cái lợi trước mắt mà quên mất cái lợi về lâu về dài

--  Đừng nên học khôn ranh, láu cá vặt, nếu muốn góp phần xây dựng đất nước giàu có và tốt đẹp hơn.

Nguyên Lạc tôi xin được giới thiệu đến các bạn trẻ một cuốn sách rất lý thú:

"Mạnh Dạn Mà Làm - "Yaritai koto wo yare" của Honda So -ichiro (Ông tổ xe Honda)[4]

Chuyện kết thúc tại đây, hẹn gặp lại các bạn với các câu chuyện xây dựng xã hội mới khác

Nguyên Lạc               

.................

Ghi chú:

[1] Quân tử không tranh cãi với kẻ tiểu nhân - Đại Kỷ Nguyên

https://www.dkn.tv/van-hoa/nguoi-quan-tu-khong-tranh-cai-voi-ke-tieu-nhan-boi-vi-sao.html

[2]. Văn nạn và tính chính xác của ngôn ngữ - Nguyên Lạc

http://www.art2all.net/tho/nguyenlac/nguyenlac_vannanvatinhchinhxaccuangonngu.htm

http://t-van.net/?p=35282

[3].Con Rắn Ri Voi - Sơn Nam

http://vietmessenger.com/books/?title=26%20truyen%20ngan%20son%20nam&page=6

[4].Mạnh Dạn Mà Làm -  Honda So -ichiro

http://www.erct.com/2-ThoVan/0-Tu_sach-ERCT/YaritaikotoYare/00-Mucluc.htm